Specjalistyczny Gabinet Logopedyczny w Dębicy - logopeda, neurologopeda.

Specjalistyczny Gabinet
Logopedyczny w Dębicy

ROZWÓJ MOWY DZIECKA

 

OKRES MELODII

Okres ten przypada na pierwszy rok życia dziecka. Formy wokalne, które na tym etapie występują, a które poprzedzają mowę właściwą to krzyk, głużenie, gaworzenie i echolalia. Towarzyszą im także formy awokalne: mimika, czyli ruchy wyrazowe mięśni twarzy, pantomimika, czyli ruchy wyrazowe całego ciała, w tym szczególnie gesty, wykonywane głównie kończynami górnymi.

Głużenie pojawia się samorzutnie miedzy 2. a 4. To ekspresje głosowe zwane też gruchaniem, mowa tu o różnych „ggggh”, „khkhkh”, „ gli”, ‘ebw”, „bli” i innych zbitkach głosowych trudnych do rozróżnienia. Wytwarzane są wargowo, tylnojęzykowo i gardłowo ( zapewne w związku z pozycją leżącą).

Około 5.-6. miesiąca życia pojawia się gaworzenie. Dziecko wymawia samogłoski (a, e, niekiedy i ) i wiele spółgłosek (m, b, n, t, d), wytwarza kombinacje grup dźwiękowych ( la, ma, ba, itp.)

Około 11. miesiąca pojawia się zjawisko powtarzania własnych i zasłyszanych dźwięków, a nawet słów, tuż po ich usłyszeniu.  Nosi ono nazwę echolalii fizjologicznej. Powtarzanie tych samych sekwencji werbalnych,   konfrontowanie ich z mową otoczenia i korygowanie, prowadzi do ich utrwalenia, zautomatyzowania.

Słowa, wypowiadane ze zrozumieniem pojawiają się w języku dziecka pod koniec pierwszego roku życia.

OKRES WYRAZU

Drugi rok życia to okres tworzenia wyrazu. Wtedy dziecko zaczyna wypowiadać pojedyncze słowa lub fragmenty słów. Artykulacja jest jeszcze niedokształcona, ale w tym jak mówi możemy usłyszeć poprawną melodię, rytm i akcent. Dziecko wymawia wszystkie samogłoski ustne, ze spółgłosek wymawia: wargowe: b p b’ p’; wargowo- zębowe: v f v’ f’; przedniojęzykowo- zębowe: t d n oraz środkowojęzykowe: ś ź ć  k’ g’ ń; i  tylnojęzykowe: k g x. Brakujące spółgłoski zastępuje innymi, łatwiejszymi, charakterystyczne jest redukowanie grup spółgłoskowych, elizje spółgłoskowe na początku wyrazu, bądź wymawianie tylko pierwszej sylaby lub końcówki wyrazu. Z braku odpowiednich głosek dziecko używa onomatopei, naśladując dźwięki interesujących go przedmiotów.    Pod koniec drugiego roku życia dziecko używa już kilkudziesięciu poprawnie wyartykułowanych słów (mama, lala, tata ) i dużej liczby wyrazów zastępczych (Ne– nie, aba– chleba, kuś– klucz, tota– ciocia, teti– świeci).  Dwulatek bardzo dużo rozumie, a nawet zaczyna odróżniać wyraz wymówiony poprawnie od niepoprawnego. Zaczyna budować pierwociny zdań: baba ała (babcia dała), Ać mama (patrz mama).

OKRES ZDANIA

Czas między 2. a 3. rokiem życia dziecka, to w procesie kształtowania się mowy okres zdania. Następuje tutaj najbardziej gwałtowny rozwój słownictwa. Pojawia się wiele nowych głosek (pod koniec tego okresu mogą pojawić się głoski s, z, c, dz oraz sz, ż, cz, dż– nie zawsze są jednak prawidłowo realizowane, zwłaszcza w wyrazach i dłuższych wypowiedziach) , następują próby łączenia dwu, a nawet więcej wyrazów, co pozwala dziecku budować zdania charakteryzujące się częstokroć swoistą gramatyką.

Mowę dziecka na koniec okresu zdania cechuje:

  • zmiękczanie głosek s , z, c, dz, sz, ż, cz, dż (ś, ź, ć, dż, sz’, ż’, cz’, dż’)
  • r może być wymawiane jako j lub l, ewentualnie ł
  • zamiast f wystepuje często x i odwrotnie
  • upraszczanie grup spółgłoskowych w nagłosie, bądź śródgłosie wyrazu
  • brak wyraźnych końcówek w wypowiadanych wyrazach.

Część dzieci w wieku trzech lat, a nawet nieco wcześniej, posługuje się pełnym zestawem głosek, a wypowiedzi są bardzo zbliżone do potocznej mowy dorosłych i aż w 80% zrozumiałe, nawet dla obcych.

OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ

Okres ten jest szczególnie interesujący, ponieważ przypada na czas pobytu dziecka w przedszkolu. Charakterystyka tego okresu ukaże, jak zmienia się mowa dziecka rozpoczynającego edukację przedszkolną, aż  do osiągnięcia przez nie gotowości szkolnej. Typowe dla grupy wiekowej 3-5 lat odrębności językowe:

  • opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej (elizja): zupa midolowa;
  • przestawki głoskowe (metateza): emelentasz – elementarz;
  • tworzenie nowych wyrazów ze skrzyżowania dwóch wyrazów ( kontaminacja): zakluczyć- klucz + zamknąć);
  • zniekształcanie wyrazu: ołompocik- kompocik;
  • formy czasu teraźniejszego: ja nie płake
  • formy czasu przeszłego: usiundłam, boliło;
  • formy czasu przyszłego: tramwaj zaraz rusznie

Dziecko trzyletnie powinno wymawiać już wszystkie samogłoski ( w mowie mogą jednak występować odstępstwa, np. zamiana samogłosek a-o,  e-a, i-y ), a także spółgłoski: wargowe, wargowo- zębowe, tylnojęzykowe ( twarde i zmiękczone) ; środkowojęzykowe; przedniojęzykowo- zębowe z przedniojęzykowo- dziąsłowymi l i l’, a także półsamogłoski ł i j. W tym wieku mogą się pojawić przedniojęzykowo- zębowe s z c dz, a czasem nawet przedniojęzykowo- dziąsłowe sz ż cz dż. Mimo iż dziecko potrafi wypowiadać te głoski w izolacji, to często w mowie spontanicznej są one zastępowane głoskami łatwiejszymi artykulacyjnie.

W wymowie dziecka czteroletniego utrwalają się takie głoski jak; s z c dz  i pojawia się głoska r , jednak jej opóźnienie nie powinno jeszcze niepokoić. W dalszym ciągu głoski detalizowane szeregu szumiącego bywają zamieniane na głoski detalizowane syczące lub ciszące, a grupy spółgłoskowe – choć postęp jest znaczny- pozostają upraszczane.

Wypowiedzi dziecka pięcioletniego przyjmują formę realizacji wielozdaniowej i są zrozumiałe dla ogółu.

Głoski sz ż cz dż zaczynają się ustalać, choć w mowie potocznej mogą być jeszcze zastępowane syczącymi. Głoska r często pojawia się dopiero w tym okresie. Czasem można zaobserwować zjawisko hiperpoprawności: gloska r może pojawiać się także tam, gdzie w wyrazie jest l, np. rustro (lustro). Nieprawidłowości gramatyczne zanikają, a dziecko dokonuje autokorekty i równie chętnie poprawia innych.

Mowa dzieci sześcioletnich powinna charakteryzować się tym, iż wszystkie głoski winny być wymawiane prawidłowo, zdania zbudowane poprawnie z punktu widzenia logiki, gramatyki i składni, a wypowiedziom powinien towarzyszyć właściwy akcent, rytm i melodia. Spełnienie tych warunków stanowi kryterium w orzekaniu o dojrzałości do podjęcia nauki szkolnej.

Copyright © Specjalistyczny Gabinet Logopedyczny LOGOSFERA w Dębicy. All Rights Reserved. | Created by Comp-Web Studio